İkinci ve üçüncü basamak sağlık kurum ve kuruluşlarında, yani tam teşekküllü devlet hastaneleri, eğitim-araştırma hastaneleri ve üniversite hastaneleri tarafından verilir. Bu Yönetmelikte belirtilen raporları düzenlemeye yetkili sağlık kurum ve kuruluşları ile hakem hastaneler Sağlık Bakanlığınca belirlenir ve Bakanlığın internet sitesinde yayımlanır.

Bakım veren kişi başvuru dilekçesi ile ÇÖZGER vermeye yetkili olan sağlık kuruluşuna başvurur. Sağlık kuruluşunda çocuğu takip etmekte olan hekim, yoksa ÇÖZGERyetkili hekimi süreci başlatır. ÇÖZGER yetkili hekimi veya takip eden hekim, aileden çocuğun temel gereksinimleri hakkında bilgi alır. Kendi alanına ilişkin gerekli tetkikleri isteyerek çocuğun özel gereksinimini Ek-2’de yer alan Çocuk Özel Gereksinim Alan Kılavuzu doğrultusunda değerlendirir. Çocuğun tanısı ve özel gereksinimlerinin farklı uzmanlık dalını/dallarını ilgilendirmesi durumunda, konsültasyon formu düzenleyerek çocuğu ilgili uzmanlara yönlendirir.

Raporun başvuru yapılan sağlık kuruluşunca düzenlenmesi esastır. Sağlık kuruluşunda rapor düzenleyecek ilgili branş hekiminin bulunmaması veya gerekli tetkiklerin yapılamaması hallerinde ÇÖZGER yetkili hekimi tarafından konsültasyon formu ile birlikte en yakın sağlık kuruluşundan konsültasyon ve tetkik hizmetleri alınarak rapor formu tamamlanır. Tamamlanan rapor formları kurula sevk edilir.

Takip edildiğiniz hastane dışında bir hastaneye başvuracaksınız, Alo 182’den bilgi ve randevu alabilirsiniz.

Rapor, sisteme kaydedilir. Sistemden rapor numarası alınmadan düzenlenen raporlar geçersiz rapor olarak değerlendirilir.

Rapor kurum müracaatlarında üç, kişisel müracaatlarda iki nüsha olarak düzenlenir. Raporun bir nüshası bakım veren kişiye verilir. Kurum müracaatlarında raporun bir nüshası raporu isteyen kuruma bildirilir. İhtiyaç halinde rapor nüshaları başhekimlik onayı ile çoğaltılır.

15 yaşını doldurmuş çocuklar için düzenlenecek olan raporda çocuğun fotoğrafının bulunması zorunludur.

Rapor başvuru tarihinden itibaren en geç otuz gün içinde tamamlanır.

Birey veya vasisi, başvuru dilekçesi ile rapor vermeye yetkili olan sağlık kuruluşuna başvurur. Değerlendirme için bireyin ve/veya vasisinin sağlık beyanına uygun olarak ilgili poliklinikler belirlenerek süreç başlatılır.

Muayene formuna, poliklinik muayene tarihi ve kayıt numarası yazılır.

Engele ilişkin klinik bulgular, ICD kodları, radyolojik tetkikler, laboratuvar bilgileri, tanı, doku, organ ve/veya fonksiyon kaybı ile engel oranı Ek-2’de yer alan muayene formuna uygun yazılır, imzalanır ve kaşelenir.

Raporun başvuru yapılan sağlık kuruluşunca düzenlenmesi esastır. Sağlık kuruluşunda rapor düzenleyecek ilgili branş hekiminin bulunmaması veya gerekli tetkiklerin yapılamaması hallerinde ilgili hekim tarafından konsültasyon formu ile birlikte en yakın sağlık kuruluşundan konsültasyon ve tetkik hizmetleri alınarak muayene formu tamamlanır. Tamamlanan muayene formları kurula sevk edilir.

Kurul, bireyi bizzat görerek bireyin engellilik durumunu bu Yönetmelikte belirtilen esaslara göre belirler.

Raporun ilgili kısmına bireyin engel grubu belirtilir. Birden fazla engel grubu işaretlenebilir, bu kısım boş bırakılmaz.

Raporda yer alan bağımlılık değerlendirmesi alanına “evet” ya da “hayır” ifadesi yazılarak bireyin durumu belirtilir ve bu alan hiç bir suretle boş bırakılamaz. Bu Yönetmelikte geçen “tam bağımlı engelli birey” ifadesi, ilgili mevzuatın uygulanması açısından ağır engellilik durumunu ifade eder.

Rapor, sisteme kaydedilir. Sistemden rapor numarası alınmadan düzenlenen raporlar geçersiz rapor olarak kabul edilir.

Rapor kurum müracaatlarında üç, bireysel müracaatlarda iki nüsha olarak düzenlenir. Raporun bir nüshası bireye veya vasisine verilir. Kurum müracaatlarında raporun bir nüshası raporu isteyen kuruma bildirilir. İhtiyaç halinde rapor nüshaları başhekimlik onayı ile çoğaltılır.

Bireyin engellilik durumu dikkate alınarak çalıştırılamayacağı işlerin niteliği rapora mutlaka yazılır.

Bireylerden engellilik durumu sürekli olarak tekerlekli sandalye veya sedye kullanımını gerektirecek nitelikte olanlar ile sadece engelliliğine uygun hareket ettirici özel tertibatla taşıt kullanabilecek olanların durumu raporun açıklama kısmına yazılır.

Raporda bireyin son altı ay içinde çekilmiş fotoğrafının bulunması zorunludur.

Rapor başvuru tarihinden itibaren en geç otuz gün içinde tamamlanır.

Bireyin elde edeceği sosyal haklar, hizmetler veya kazanımlar raporlar dikkate alınarak ilgili kurumlarca ayrıca belirlenir. Raporlar, tek başına hakların verilmesi için dayanak teşkil etmez. İlgili mevzuata göre diğer şartların da ayrıca sağlanması zorunludur.

Raporda engel oranı yazılmaz. Özel gereksinim düzeylerinin engel oranları ile ilgili mevzuatla uyumunda Ek-3’te yer alan tablo kullanılır.

Bu Yönetmelikte geçen “Çok ileri düzeyde ÖGV”, “Belirgin ÖGV” ve “Özel koşul gereksinimi var (ÖKGV)” ifadeleri, ilgili mevzuatın uygulanması açısından ağır engellilik durumunu ifade eder.

Erişkinler için engel oranları eski sistemde olduğu gibi % ile belirtilir.

Raporda yer alan ‘Bağımlılık Değerlendirmesi’ alanına ‘Bağımsız’, ‘Kısmi Bağımlı’ ya da ‘Tam Bağımlı’ şeklinde belirtilir. Tam bağımlı engelli birey ifadesi ‘ağır engellilik’ durumunu ifade eder.

Kistik Fibrozis, Ek-2’de Solunum Sistemi Alanı, ‘Temel İlkeleri’bölümünde ‘Akciğerin kalıtsal hastalıkları’ maddesinde yer almaktadır. Yine Ek-2’de Gereksinim Değerlendirmesinde, Kistik Fibrozis için ‘tanıdan itibaren özel koşul gereksinimi vardır-ÖKGV– şeklinde ‘en az 2 yıl süreli veye süresiz rapor verilebilir’ ibaresi yer almaktadır.

Kistik Fibrozis, erişkinler için Endokrin Sistem üst başlığı metabolizma alt başlığı altında düzenlenmiş olup organ disfonksiyonu yapmış KF engel oranı %40 olarak düzenlenmiştir.

Ayrıca Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi üst başlığı ‘doğuştan veya kazanılmış akciğer, plevra ve göğüs kafesi hastalıkları veya akciğeri tutan diğer bütün hastalıklarda, solunum ve dolaşım fonksiyonunda bozukluk yapmışsa Solunum Fonksiyon Testine göre değerlendirme yapılır. Az(%20), orta (%40), ağır(%80) olarak düzenlenir’ maddesine göre değerlendirilebilir.

Bireyin engel durumu, sağlık kurulunca Ek-2’de yer alan engel alanları kılavuzunda bulunan engel oranlarına göre yüzde (%) olarak belirlenerek raporun ilgili bölümünde belirtilir.

Birden fazla hastalığı veya fonksiyon kaybı bulunanların engellilik durumu Ek-2’de yer alan engel alanları kılavuzu esas alınarak Ek-3’teki Balthazard yöntemi ile hesaplanır.

F için en az 2 yıl süreli veya sürekli olarak rapor düzenlenebilir. Raporda geçerlilik süresi mutlaka belirtilir. Eski formatta düzenlenmiş raporlar geçerliliğini korur.

Çocuğun özel gereksiniminin değişmesi halinde bakım veren kişinin talebi ve ilgili branş hekiminin kurula sevki uygun görmesi üzerine süre aranmaksızın çocuğun özel gereksinimi yeniden değerlendirilir ve yeni rapor düzenlenir.

Süreli olarak düzenlenen raporlarda, sürenin bitmesine altı aydan kısa bir süre kalması durumunda, çocuğa bakım veren kişinin talebi üzerine tekrar rapor verilebilir.

Rapor sürekli veya süreli olarak düzenlenir, raporda geçerlilik süresi mutlaka belirtilir.

Bireyin engel durumunun sabit kalması veya artması söz konusu olan hastalıklar için sürekli rapor düzenlenir.

Yeni bir engel durumunun ortaya çıkması veya mevcut engellilik durumunda bir değişiklik meydana gelmesi halinde, bireyin talebi ve ilgili branş hekiminin sağlık kuruluna sevki uygun görmesi üzerine süre aranmaksızın engellilik durumu yeniden değerlendirilir ve yeni rapor düzenlenir.

Kurumların ilgili mevzuatları gereğince, gerekçesi belirtilerek yazılı kontrol muayenesi talebinde bulunulması durumunda sağlık kuruluşunca yeniden rapor düzenlenir.

Çocuklar İçin Özel Gereksinim Raporu Hakkında Yönetmelik hükümleri çerçevesinde 18 yaşını doldurmaları sebebiyle raporları geçersiz hale gelenler, 18 yaşını doldurdukları tarihten itibaren üç ay içerisinde yeniden engellilik durumunun tespiti için başvuruda bulunur. Başvuruda bulunanlar için bu Yönetmelik hükümleri çerçevesinde düzenlenecek engelli sağlık kurulu raporları, ilgililerin 18 yaşını doldurdukları tarihten itibaren geçerli sayılır.

Süreli olarak düzenlenen raporlarda, sürenin bitmesine altı aydan kısa bir süre kalması durumunda, engelli bireye talebi üzerine tekrar rapor verilebilir.

Raporlara, bakım veren kişi veya raporu talep eden kurum tarafından müdürlüğe itiraz edilir. Kişisel rapor itirazları, rapor teslim tarihinden itibaren otuz gün içerisinde yapılır. Süresinde yapılmayan itirazlar değerlendirilmez. Kurum itirazları gerekçe belirtilerek yazı ile yapılır. Kurum itirazlarında süre aranmaz.

Rapora itiraz edilmesi halinde çocuk müdürlük tarafından yetkili en yakın farklı bir sağlık kuruluşuna ya da önceki raporu farklı sağlık kuruluşundan alınmış ise sürekli izleminin yapıldığı sağlık kuruluşuna gönderilir. İtiraz edilen rapor ile itiraz üzerine verilen rapordaki kararlar aynı yönde ise rapor kesinleşir. Rapor sonuçlarının farklı olması ve itirazın devam etmesi halinde, müdürlük tarafından en yakın hakem hastaneye yönlendirilir. Hakem hastane tarafından verilen karar kesindir.

Hakem hastane kararı ile süresinde itiraz edilmeyerek kesinleşen rapor hakkında aynı gereksinim alanı ile ilgili yeni rapor başvurusu en erken altı ay sonra kabul edilir.

Raporlara, engelli birey, vasisi veya raporu talep eden kurum tarafından müdürlüğe itiraz edilir. Bireysel rapor itirazları, ilgilisine teslim tarihinden itibaren otuz gün içerisinde yapılır. Süresinde yapılmayan itirazlar değerlendirilmez. Kurum itirazları gerekçe belirtilerek yazılı olarak yapılır. Kurum itirazlarında süre aranmaz.

Rapora itiraz edilmesi halinde birey, müdürlük tarafından yetkili en yakın farklı bir sağlık kuruluşuna ya da önceki raporu farklı sağlık kuruluşundan alınmış ise sürekli izleminin yapıldığı sağlık kuruluşuna gönderilir. İtiraz edilen rapor ile itiraz üzerine verilen rapordaki kararlar aynı yönde ise rapor kesinleşir. Rapor sonuçlarının farklı olması ve itirazın devam etmesi halinde, müdürlük tarafından en yakın hakem hastaneye yönlendirilir. Hakem hastane tarafından verilen karar kesindir.

İlk veya itiraza istinaden alınan ikinci rapor hakem hastaneden alınmış olsa dahi hakem hastane raporu olarak kabul edilmez.

Süreli/sürekli verilen raporlar ile ilgili olarak kontrol muayeneleri dışında herhangi bir sebeple kurum tarafından yeni bir rapor istenmesi durumunda, ilgili kurumun gerekçeli yazısına istinaden müdürlük tarafından, birinci ve ikinci fıkralara göre işlem yürütülür.

Hakem hastane kararı ile süresinde itiraz edilmeyerek kesinleşen rapor hakkında aynı gereksinim alanı ile ilgili yeni rapor başvurusu en erken altı ay sonra kabul edilir.

Engelli haklarından yararlanmak için bireyin en az %40 oranında rapora sahip olması gerekir. Çocuklar için % belirtilmez, çocuklarda KF için ÖKGV şeklinde rapor düzenlenir.

a- Engelli kimlik kartı(özel gereksinimli birey kartı);

• Engel oranı %40 ve üzerindeki erişkinler ve özel gereksinim raporu(eski tabirle engelli raporu) olan çocuklar engelli kimlik kartı yani ‘özel gereksinimli birey kartı’ alabilirler. Ağır engellilerin engelli kimlik kartında ‘refakatli’ ibaresi olur. Yeni yönetmeliğe göre erişkinler için ‘tam bağımlı engelli birey’, çocuklar için de “Çok ileri düzeyde ÖGV”, “Belirgin ÖGV” ve “Özel koşul gereksinimi var (ÖKGV)” ifadeleri, ağır engellilik durumunu ifade ettiğinden bu kişilere de refakatli engelli kimlik kartı düzenlenir.

b- Evde sağlık hizmeti;

• Engeli nedeniyle(solunum cihazına bağlılık vb) evden hastaneye gitmesi mümkün olmayanlar, aile hekimlerine başvurarak evde sağlık hizmeti talep edebilirler.

c- Engelli maaşı;

• 18 yaşını doldurmuş
• Türk vatandaşı
• en az %40 oranında engelli(%70 ve üzeri engel oranı olanlara ‘bakıma muhtaç engelli maaşı’ bağlanır.
• sigortalı bir işte çalışmaması
• nafaka almaması veya böyle bir durumun mümkün olmaması
• aylık hane geliri kişi başı asgari ücretin üçte birinden az olması(2019 için 609 tl’den az olmalı)
• inceleme sonucu kişinin muhtaç olduğuna karar verilmesi gerekmektedir.

Engelli maaşı için Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarına(SYDV) başvurulur. Her ay ödenir. Adres, gelir durumu değişiklikleri ve ailedeki kişi sayısı değişikliği vakıflara bildirilmek zorundadır.

d- Engelli Yakını maaşı;

18 yaş altındaki özel gereksinimli çocukların anne, babası veya yasal vasisi

• bakım verilen çocuk 18 yaşın altındaysa
• çocuğun raporunda ‘hafif düzeyde ÖGV(%40-49) şeklinde belirtilmişse
• bakım veren kişi sigortalı bir işte çalışmıyorsa
• bakım veren kişi çocukla aynı evde oturuyorsa ‘engelli yakını maaşı’ verilir.

e- Evde bakım maaşı;

• raporunda erişkinler için ‘tam bağımlı birey’, çocuklar için ise “Çok ileri düzeyde ÖGV”, “Belirgin ÖGV” ve “Özel koşul gereksinimi var (ÖKGV)” ifadeleri yer alıyorsa(eski mevzuata göre ‘ağır engelli’)
• hanedeki kişi başı aylık gelir asgari ücretin üçte ikisinden az ise(2019 için 1219,34 tl)
• Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü ya da Sosyal Hizmet Merkezi incelemesiyle engelli bireyin bakıma ihtiyacı olduğuna karar verilmişse
• Bakım veren kişi engelli bireyin akrabası ise engelli birey adına anne, baba ya da yasal vasisi başvuruyu yapabilir.

Başvuru illerde Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğüne, ilçelerde ise Sosyal Hizmet Merkezlerine yapılır.

Hanede birden fazla ‘ağır engelli’ varsa bir engelliden sonraki her birey 2 kişi sayılır. Örneğin hanede iki ağır engelli birey, anne ve baba yaşıyorsa kişi sayısı 5 olarak alınır. Gelir de ona göre hesaplanır.

Aşağıdaki durumlardaki değişiklikler ilgili birime bildirilmek zorundadır

• engelli bireyin vefatı
• hastane yatışı
• adres değişikliği
• gelir durumu
• hanedeki kişi sayısı değişiklikleri
• ayrıca alınmışsa ÖTV istisnalı araç alım-satımı,
• ev alım-satımı
• bankadaki hesap
• fazla mesai ücretleri

f- Vakıf aylığı-Muhtaç maaşı;

• 18 yaşını doldurmuş
• Muhtaç durumda
• %40 ve üzeri engel raporu varsa
• Sosyal güvencesi yoksa
• Herhangi bir geliri ve maaşı yoksa
• Mahkeme kararı ya da kanunla bakım altına alınmamışsa
• Gelir durumu şartı uygunsa muhtaç aylığı bağlanır(2019 için muhtaç aylığı 817,67 tl)

Hanede sadece bir kişiye muhtaç aylığı verilir. Muhtaç aylığı başvuru formu ve engelli sağlık kurulu raporu ile başvuru yapılır. Başvurular, Vakıflar Bölge Müdürlüklerine doğrudan, posta yoluyla, veya internet sitesinden yapılabilir.

g- Vergi Muafiyetleri;

ÖTV(özel tüketim vergisi) istisnası

• ağır engel aranmaksızın ÖKGV ifadeli raporu(%90 ve üzeri engelli) olanların yakını engelli kişi adına ÖTV istisnalı araç alabilir.
• raporda ‘ÖTV istisnası’ ile ilgili ifade olmak zorunda değildir
• bu araçlar 5 yıl dolmadan satılamaz
• satılırsa alım sırasında ödenmeyen ÖTV tutarı ödenir.(aynı şartlarda engel durumu içeren kişiye satımı hariç)
• tüm vergiler dahil en fazla 247 bin tl tutarındaki araçlar için geçerlidir
• motor hacmi sınırı kaldırılmıştır
• süreli raporlarda süre bitimine en az 6 ay kalana dek alım yapılmalıdır
• alımdan sonra oran %90’ın altına düşse de ÖTV ödemesi gerekmez
• KDV muafiyeti yoktur

MTV(motorlu taşıtlar vergisi) muafiyeti

• ÖTV istisnalı araçlar MTVden muaftır
• araç alımından sonra vergi dairesine başvurulur
• rapor süresi bitiminde yeni rapor vergi dairesine verilir
• yeni raporda engel oranı %90’ın altına düşerse MTV muafiyeti sona erer
• bildirim yapmak araç sahibinin sorumluluğundadır

h- Engelli park kartı;

• Trafik Tescil Şubelerinden ‘engelli park kartı’ alınmalıdır
• engel oranı %90 ve üzeri olan bireyler bu kartı talep edebilirler
• ÖTV istisnalı araç olması zorunlu değildir
• sadece engelli kimlik kartı ile engelli park yerlerine park etme izni verilmesi park görevlilerinin insiyatifindedir. Engelli bireyler, usulsüz park nedeniyle ceza alabileceklerini bilmelidirler.

ı-Gelir vergisi indirimi

• engelli çalışanla eşi, bakmakla yükümlü olduğu çocuğu, anne ya da babası engelli olan çalışanlar bu haktan yararlanır.
• engel oranı %40-49 olanlar 3. derece, %60-79 arası olanlar 2. derece, %80-100 arası olanlar 1. derece vergi indiriminden yararlanırlar
• emekli olduktan sonra emekli maaşı için bu haktan yararlanılmaz, ancak emekli olan kişi yeniden çalışırsa ya da kişi serbest çalışırsa bu haktan yararlanır
• çalışan iş değişikliği yaptığında yeni iş yerinden aldığı çalışma belgesi ile vergi dairesine başvuru yapar
• engelli olan eş, çocuk, anne veya baba bir işte çalışmaya başlarsa vergi indirimi hakkını kullanan çalışan bu hakkını yakınına devreder
• çalışanın birden çok engelli yakını varsa her biri için başvuru yapabilir.